Muallim (hikoya).

Urushdan keyingi yillar… Kuz izg'irini etni junjiktiradi. Sahar qorong'usidan ko'cha supurishga chiqqan ayolning xayoli parishon. Momaqaldiroq gumburlagani sayin ichi qaltiraydi, og'ir o'y miyasini parmalaydi: “Bolalarimning usti yupqa, oyog'i yupun. Egni-ku, bir gap bo'lar. Kichigimning oyog'idagi qish bo'yi janda bo'lib ketdi. Sho'rlik bolam yana og'rib qolmasaydi.. U qiynalibgina ro'zg'or tebratadi. Yolg'iz o'zi nimayam qilsin, qirqqa kirmay besh bolani bag'riga bosgancha beva qolgan bo'lsa? Katta o'g'lining topganiyam ro'zg'or g'origa urvoq bo'layotgani yo'q. Axir osonmi, jo'jabirday jon – unisiga etsa, bunisiga etmaydi.

Muallim junjikib turgan bolaga yaqinlashdi. Bola aybdorona elka qisib turar, yuzlari yomg'irdanmi, ko'zyoshdanmi ho'l edi. – Nega yupun kiyinib kelding? Oyog'ing qalinmi ishqilib? Voy-bo', shu yomg'irda yirtiq poyabzal bilan keldingmi?.. Tez uyingga bor, kiyimlaringni almashtir, shamollab qolma tag'in! Muallimning ichidan bir nima uzilgandek bo'ldi. O'zining etim o'tgan bolaligini esladi. O'shanda yomg'ir sharros quymoqda edi. U eski maktabning tunuka tomi tagida jaladan panalab turibdi. Ammo oyoqlari jiqqa ho'l, lablari ko'm-ko'k.

Tishlarining taqillayotganini bildirmaslik uchun jag'larini mahkam qisgan ko'yi qunishib olgan. Shu payt yoniga nemis tili ustozi keldi, unga o'rog'liq bir narsa uzatdi. Keyin otalarcha mehr bilan: “Sinfxonaga kir-da, kiyib ol, o'g'lim. O'rtoqlaringni kirgizmay turaman. Mendan olganingni ular bilishi shart emas”, dedi shivirlab.

Qalin kiyim taftidan badaniga iliqlik yugurib, qattiq hayajon ichida yangi poyabzalni kiyolmay qo'llari titrayotgan bolakay, ustozining “Boshmog'ing eski bo'lsa ham butun. Keyingi maoshgacha amallab tur”, deya o'z o'g'lini ko'ndirganidan bexabar edi.

Maktabga yupun ketib, qalin kiyim, issiq poyabzalda qaytgan o'g'lini ko'rgan onaizori uzoq yig'lagandi… Og'ir yillar ortda qoldi. Bugun u – Muallim. Taqdirni qarang, qarshisida xuddi o'zining yoshligidek o'ksik bir bola sovuqdan dildirab turibdi. Ko'ksining eng nozik nuqtasida bir og'riq tuygan Muallim bugunoq uning uyiga borishga ahd qildi.

O'quvchilarga uy vazifalarini berib, dars tugashi bilan ko'chaga chiqdi. Tushlik ham qilmadi. Hali unut bo'lib ulgurmagan etimlik yillarini ko'z oldida kechagidek gavdalantirib qo'ygan bolakay uchun nimadir qilishni o'yladi. Axir ezgulikdan saboq berib ketgan ustoziga munosib shogird bo'lishga ahd qilgan edi-ku?! Chuqur o'yga tolgancha beixtiyor cho'ntaklarini kavladi…

Devorlari nuray deb turgan eskigina uy ro'parasida bir zum tek qotdi. Uni uniqib ketgan libosdagi ayol qarshi oldi. Ko'zlariga mung cho'kkan bu ayolga boqib, onasini esladi… Salom-alikdan so'ng o'zini tanishtirdi, hol-ahvol so'radi. Ketayotib qo'lidagi qog'ozxaltani uzatdi va: “Bu Barotga hadya. Mendan ekanini bilmasin…” dedi-da, ortiga qaytdi. Ertasi kuni Barot maktabga kelmadi.

Kasalxonaga etib borgan Muallim bolaning otash-alanga bo'lib yonayotgan peshanasiga kaftini bosdi. U ixrar, ora-sira: “Ayajon, oyog'im sovqotyapti!” deya alahsirardi. Sovuq buyraklarini shikastlabdi…

Nimjongina vujudi xastalikka qarshi kurasholmadi…
Muallim tush ko'rdi. Atrof yam-yashil. Borliqni rayhonning muattar bo'yi qoplagan. Shogirdlari bilan o'rik gullariga burkangan bog' oralab borishmoqda. Ular orasida Barot ham bor. Oyoqlarida yap-yangi poyabzal. Sho'rlik: “Malim, endi oyog'im sovqotmayapti. Qarang, ayam boshmoq olib berdi”, deya suyunarmish…

Havo sarin, osmon tund. Qabriston har galgidek jimjit. Sukunatni faqat sharros quyayotgan yomg'irning allanechuk hazin ohangi buzmoqda. Go'yo samo ichra suzayotgan qop-qora bulutlar karvoni qabrlar ustida ko'zyosh to'kayotgandek. Bir qarashda oddiygina hol – yomg'ir Barotning qabri uzra ham yog'moqda. Yo'q. Yomg'ir Muallimning ichiga yog'ayotir. Yomg'ir Muallimning kuzlarida yogayotir ...