Ovqat afzalmi yo shirinlik?
Shirinlik afzalmi yo issiq ovqat?
Yana ovqatlanish oralig'ida har xil shirinliklar (konfet, pechene, pishiriqlar, yaxna ichimliklar) tanovul qilish ham ishtaha buzilishiga olib keladi. Asosiy ovqat o'rniga shirinliklar yeyish bilan kifoyalanish tufayli bola organizmi zarur vitaminlarga to'yinmasdan qoladi, natijada unda kamquvvatlik ro'y berib, organizmida vitaminlar va minerallar tanqisligi paydo bo'ladi. Bu esa tananing himoya kuchini pasaytirib yuboradi.
Shundan so'ng o'quvchi bola infeksion kasalliklarga chalinuvchan bo'lib qoladi, immuniteti pastligi sababli kasallik tuzalishi cho'ziladi.
Mutaxassislar ta'kidlashicha, o'ta issiq ovqat tanovvul qilish hamda ketma-ket sovuq ichimliklar ichish natijasida yeyilgan taom qiyin hazm bo'ladi, hatto me'da-ichaklarda turli yallig'lanishlar vujudga kelishi ham mumkin. ba'zi holatlarda esa oshqozon shilliq qavatining kuyishiga, bu esa oshqozon-ichaklarda turli yallig'lanish jarayonlarining vujudga kelishi ham mumkin. Otaonalar bunday holatlarning oldini olishlari muhim.
Nonushta to'yimli bo'lsin
Ba'zi ota-onalar "Boshlang'ich sinfda o'qiydigan bolalar nonushtada nima yeyishlari kerak?" deb so'rashadi. Aytish joizki, o'quvchi nonushtasi asosan yumshoq bo'tqalar, sutli mahsulotlar, pishloq, tuxum, shirin choy, sariyog' va shunga o'xshash foydali mahsulotlardan tashkil topgan bo'lishi kerak. Dudlangan go'sht va kolbasalar tavsiya etilmaydi.
Keyingi ovqatlanishda, ya'ni ikkinchi nonushtada go'shtli, tuxumli taom, meva kompoti, qatiq singarilar iste'mol qilinishi yoki pishloqli va saryog'li buterbrodni jemli yoki tvorogli shirin kulcha bilan yeyish tavsiya etiladi. Tushlik yangi pishirilgan, sifatli, issiq ovqat va kechlik esa yengil hazm bo'ladigan taomlar hamda mevalardan iborat bo'lgani ma'qul.
Bola organizmining bir kecha-kunduz davomida qabul qilishi lozim bo'lgan oqsil, yog', uglevodlarga bo'lgan ehtiyojini hisobga olgan holda ovqatlanishni to'g'ri tashkil qilish talab etiladi. Ayniqsa hayvon oqsillari, masalan go'sht (mol, tovuq, quyon va boshqa hayvon go'shtlari), baliq, tuxum, sut va sut mahsulotlari, shuningdek sarxil meva-sabzavotlarda zarur miqdordagi vitaminlar borligi tufayli, ular bola organizmining yaxshi rivojlanishi uchun nihoyatda zarur.
Maktab o'quvchisining qishki taomnomasida dukkakli va uglevodli mahsulotlardan tayyorlangan taomlar bo'lsa foydali. Ko'klamda turli ko'katlardan pishirilgan ovqatlar bo'lishi muhim. Yozda va kuzda esa ho'l mevalarga keng o'rin beriladi. Asosiysi, bola ovqatlanishida xilma-xillik, vitaminlarning mo'l-ko'lligi, tayyorlangan taomning yangiligi va sifatliligi uning salomatligida muhim o'rin tutadi. Buni aslo unutmaslik lozim.
Insonning normal hayotiy faoliyati uchun turli-tuman vitamin va minerallar zarur. Ulardan ba'zilariga ko'proq, ba'zilariga esa kamroq muhtojmiz. Biroq ulardan birortasining yetishmasligi turli xastaliklarning kelib chiqishiga sabab bo'ladi. Organizmda kalsiy yetishmasligini qanday aniqlash mumkin?
Kalsiy yetishmasligi belgilari
Kalsiy har kuni taom tanovul qilish bilan birga organizmga tushishi kerakligidan xabardormisiz? Bu mineralning yetishmasligidan nafaqat bolalar va keksa kishilar, balki aholining ishchi qatlami ham aziyat chekadi. Bundan tashqari, organizm uni yetarli miqdorda qabul qilmasa, keksaygan paytda bo'g'in va suyaklar bilan bog'liq muammolar kafolatlanadi.
Shuning uchun quyidagi belgilar sizni e'tiborsiz qoldirmasligi lozim:
- Tirnoq, suyak va sochlarning sinuvchanligi. Sochlar xiralashib, to'kila boshlaydi, tez sinuvchan bo'lib qoladi.
- Tirnoqlar esa yupqa bo'lib, sekin o'sadi. Yengil shikastlanganda ham sinish va lat yeyishlar yuzaga keladi;
- Ushbu mineral yetishmasa, tishlar holati keskin yomonlashadi;
- Asab tizimi holati. Kalsiy yetishmovchiligi qayd etilgan kishi asabiy, tez ta'sirlanuvchan, tez charchaydigan va biroz parishonxotir bo'ladi;
Bolalar o'sishining sekinlashuvi ushbu mineralning yetishmasligidan dalolat beradi.
Organizmdagi kalsiy zaxirasini to'ldiramiz
Kalsiy yetishmasligi haqida so'z yuritar ekanmiz unga boy mahsulotlarni eslatib o'tamiz. Uni D vitamini bilan birga iste'mol qilish tezroq o'zlashtirilishiga sabab bo'ladi. Fosfor ham unga yaxshi qo'shni bo'la oladi. Agar o'zingizda kalsiy yetishmovchiligini payqasangiz, quyidagi mahsulotlarni iste'mol qiling:
- Sut va sutli mahsulotlar: tvorog, qatiq, pishloq, qaymoq va yogurt;
- dengiz mahsulotlari, xususan, sardina va losos;
- sitrus mevalar: apelsin, limon, greypfrut va laym;
- mavsumiy meva-sabzavotlar: karam, reza mevalar.
